تاثیر شوری آب بر برخی صفات فیزیولوژیک و وزن ماده خشک ژنوتیپ های بزرک در مرحله رشد رویشی

چکیده شوری آب یا خاک یکی از مهم ترین تنش ها در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد که به شدت رشد گیاهان را از طریق تاثیر بر فرایند های فیزیولوژیک محدود می کند. زمین های با خاک شور و قلیایی به طور گسترده بویژه در نواحی خشک ونیمه خشک کشور درحال گسترش می باشد، به طوریکه نزدیک به 5/12 درصد از زمین های کشاورزی در ایران تحت تاثیر شوری می باشد. از اینرو به منظور بررسی تاثیر شوری آب بر برخی صفات فیزیولوژیک و تولید ماده خشک ژنوتیپ های بزرک، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در گلخانه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در سال 1390 اجرا گردید. در این آزمایش چهار سطح شوری به میزان 0(شاهد)، 35 (شوری خفیف)، 70 (شوری متوسط) و 105 (شوری شدید) میلی مولار نمک طعام خالص (nacl) به عنوان یک فاکتور و شش ژنوتیپ بزرک شامل c1 ، c2، c3، b ، خراسان و 33 به عنوان فاکتور دیگر در نظر گرفته شدند. پارامترهای غلظت کلروفیل، غلظت کاروتنوئید، غلظت پرولین برگ و ریشه، غلظت کربوهیدرات های محلول برگ و ریشه، میزان فعالیت آنتی اکسیدانت های آنزیمی کاتالاز (cat)، آسکوربات پراکسیداز (apx) و گلوتاتیون پراکسیداز (gpx) اندام هوایی ژنوتیپ های بزرک در مرحله ی گلدهی در برگ های جوان و توسعه یافته و وزن خشک گیاه تا مرحله گلدهی هر واحد آزمایشی اندازه گیری شد. شوری 105 میلی مولار در بزرک به ترتیب منجر به کاهش 71/36، 3/33، 28/36، 89/2، 69/60 درصدی غلظت کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، نسبت کلروفیل a/b و کاروتنوئید شد. میانگین محتوای پرولین برگ و ریشه ژنوتیپ های بزرک با افزایش شوری افزایش یافت و بیشترین افزایش در میانگین میزان پرولین برگ و ریشه در سطح شدید شوری و به ترتیب به میزان 35/6 و 54/1 برابر سطح شاهد مشاهده شد. و در این میان بیشترین و کمترین افزایش به ترتیب در ژنوتیپ های c3(4/6 برابر) و 33 (8/2 برابر) مشاهده شد. با افزایش شوری از سطح شاهد به سطح 105 میلی مولار، میانگین غلظت کربوهیدرات های محلول برگ و ریشه افزایش یافت و ژنوتیپ خراسان بیشترین (81/3 برابر) و ژنوتیپ c3 کمترین (97/1 برابر سطح شاهد) میزان افزایش در غلظت کربوهیدرات های محلول برگ را در سطح اخیر شوری دارا بودند. با افزایش شوری میانگین میزان فعالیت تمامی آنزیم های آنتی اکسیدانتی نسبت به شاهد فزایش یافت و میانگین این افزایش در سطح شوری 70 میلی مولار بیشتر از سطوح 35 و 105 میلی مولار بود. اگرچه در بقیه ی ژنوتیپ ها فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت با عبور از سطح 70 و رسیدن به 105 میلی مولار nacl دچار کاهش شد ولی در دو ژنوتیپ خراسان و 33 فعالیت این آنزیم ها تا سطح 105 میلی مولار افزایش نشان داد. میانگین وزن خشک بوته با تشدید شوری کاهش پیدا کرد ولی میزان این کاهش بستگی به ژنوتیپ داشت و ژنوتیپ خراسان کمترین کاهش را در این ارتباط نشان داد. از نتایج مطالعه ی حاضر می توان چنین نتیجه گیری نمود که حتی سطوح متوسط شوری نیز بر صفات فیزیولوژیک، رشد و تولید ماده ی خشک بزرک تاثیر منفی بر جای می گذارند. بعلاوه شدت تاثیر شوری بر بزرک تابع ژنوتیپ می باشد و در میان ژنوتیپ های مورد مطالعه ژنوتیپ هایی مانند خراسان و c3 که کاهش کمتری را در تولید ماده خشک نشان دادند ظاهراً از مقاومت بیشتری به شوری آب ناشی از افزایش nacl برخوردار هستند. همچنین حداقل بخشی از مقاومت ژنوتیپ های اخیر را میتوان به حفظ یا افزایش سطح فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت تحت شرایط تنش شدید شوری نسبت داد.